Hạt tiêu còn gọi hồ tiêu, phù tiêu, ngọc tiêu là loại gia vị được dùng phổ biến trong chế biến món ăn. Nó cũng là vị thuốc quý trong đông y.
Hạt tiêu có chứa các alkaloid (pipenine, chavicine, piperiline…), dầu nhựa và tinh dầu. Tác dụng làm tăng nhu động ruột, an thần giảm đau, hạ sốt, chống kinh giật, làm tăng huyết áp, sát trùng.
Theo Đông y, hạt tiêu vị cay, mùi thơm, tính nhiệt; vào tỳ, vị, phế và đại tràng. Có tác dụng ôn trung tán hàn hạ khí tiêu đàm điều vị, giải độc. Dùng điều vị, khai vị trợ tiêu hoá. Chữa đau quặn bụng do lạnh, nôn ra nước trong, tiêu chảy đầy bụng không tiêu, đờm tắc quyết lãnh, sát khuẩn, giải độc. Liều dùng cách dùng: 1 – 3g tán bột cho vào thực phẩm.
Một số bài thuốc và thực đơn chữa bệnh có hạt tiêu:
Trị đau quặn bụng do lạnh, nôn, rối loạn tiêu hoá: hồ tiêu tán bột 3g, gừng tươi 6g, tử tô 6g. Sắc (hãm) cho uống.
Trị buồn nôn không ăn được: hạt tiêu tán bột mịn 20g, bán hạ tán bột mịn 20g, nước gừng vừa đủ. Bột tiêu và bột bán hạ trộn với nước gừng làm viên, viên bằng hạt ngô. Mỗi lần uống 15 – 20 viên với nước ấm.
Trị phong hàn nhập lý đau quặn bụng, nôn ra nước trong: hồ tiêu tán bột 50g, rượu trắng 250ml. Đem ngâm trong 15 ngày. Mỗi lần uống 15ml.
Chữa viêm loét dạ dày tá tràng, viêm đại tràng do tỳ vị hư hàn: bột hồ tiêu 5g, gừng tươi 30g, đại táo 20g. Các vị cho vào nồi, thêm nước sắc cho cạn bớt nước thành dạng chè táo, ăn.
Trị tiêu chảy, rối loạn tiêu hoá: nho khô 90g, bột hồ tiêu 10g. Nho sấy khô tán bột, trộn đều với bột hồ tiêu thành thuốc tán. Dùng cho trẻ em 6 tháng đến 3 tuổi, mỗi ngày không quá 2g chia 3 lần cho uống với nước cháo, sữa.
Chữa tiêu chảy, thổ tả: hồ tiêu 1 – 2g, tán nhỏ; uống với nước cơm (Hải Thượng Lãn Ông).
Chữa dị ứng: bột hồ tiêu 1- 2g, đường trắng 20g, gừng 3 lát. Các vị cho vào ấm, đổ thêm 100ml nước sôi hãm, để nguội uống.
Chữa phong thấp: hồ tiêu, hồi, phèn chua, liều lượng bằng nhau. Các vị giã nhỏ, xoa bóp chỗ đau (Hải Thượng Lãn Ông).
Chữa thấp khớp, đau nhức: Hồ tiêu 10g, nhục quế 10g, riềng ấm 10g, gừng khô 10g, băng phiến 3g, long não 3g. Các vị giã dập, ngâm với 250ml cồn 700 trong 1 tuần. Dùng xoa bóp hằng ngày
Chữa ho lâu không khỏi: hồ tiêu 6 hạt, thận lợn 1 đôi. Hồ tiêu tán nhỏ; thận lợn rửa sạch thái miếng. Nấu chín. Ăn thận và uống nước (Hải Thượng Lãn Ông).
Kiêng kỵ: Người âm hư hoả vượng không dùng. Không nên dùng nhiều vì dễ phát mụn nhọt, ngộ độc. Giải độc hồ tiêu bằng canh đậu xanh.
